Totemdieren | Beer
Kwintessens: Bewustwording van de krachten van het onbewuste
Machtscyclus: Lente en zomer
De beer is altijd al een machtig symbool in de mythologie en het volksgeloof geweest. Er zijn legio vertellingen over mensen die in beren en beren die in mensen veranderen en over beren als goden. Het dier heeft zelfs zozeer tot de verbeelding gesproken, dat er een sterrenbeeld naar vernoemd is - Ursa Major, de Grote Beer. De zeven helderste sterren daarvan zijn vermoedelijk de voor de meesten het gemakkelijkst herkenbare op het noordelijk halfrond. Ze vormen samen de Wagen of Big Dipper (Grote Pollepel; in het Nederlands beter bekend als de Steelpan) en zijn metafysisch verbonden met Gods zeven grote lichtstralen.
Maar de beer heeft ook een maansymboliek en is zodoende tevens met het onbewuste en onderbewustzijn verbonden. Hij was bijvoorbeeld een dier van de maangodin Diana (Artemis) en in de alchemie een symbool van de nigredo of materia prima en derhalve van alle beginstadia en oerinstincten. De Noord-Amerikaanse indianen beschouwden de beer, evenals vogels, vaak als naaste verwanten van de mens, omdat beide diersoorten op twee poten kunnen staan en lopen. Voor velen zijn de beer en de wolf de laatste waarachtige representanten van de oernatuur. Veel ecologen geloven dat de wijze waarop de mens beider leefmilieu en toekomst beschermt, het meest waarheidsgetrouw laat zien hoe serieus de mens zaak maakt met het behoud van de natuur en het leven daarin. Hoewel beren de grootste carnivoren zijn, eten zij vrijwel alles - behalve vlees ook planten en vruchten. Feitelijk eten ze minder vlees dan een groot aantal kleinere carnivoren, zoals de vos.
In tegenstelling tot de populaire opvatting houden beren niet echt een winterslaap. Wel leven ze tot op grote hoogte van hun opgeslagen vetreserves. Hun lichaamstemperatuur daalt iets en het ademhalingstempo kan halveren. De diepte van hun slaap is in hoge mate afhankelijk van de hoeveelheid opgeslagen vet. Van de beer als totem kunnen we zodoende leren, dat de bronnen voor onze overleving in onszelf te vinden zijn. Hij leert ons te putten uit al onze innerlijke reserves aan energie en essentie, zelfs die welke nog nooit eerder aangeboord zijn. Mediteren over en werken met de beer helpt ons het hol van onze ziel, ons innerlijk heiligdom, op te zoeken. Daar vinden we onze antwoorden.
Tijdens zijn winterrust houden de nieren van de zwarte beer op met functioneren. De wetenschap doet momenteel onderzoek naar dit verschijnsel met het oog op succesvollere niertransplantaties. De medische wereld zou graag een methode ontdekken om het proces bij de mens te kopiëren, zodat zieke nieren de tijd krijgen om te genezen. Dat is een van de dingen die het beermedicijn ons leert. De nieren vervullen een vitale functie in het lichaam. Behalve urine afscheiden, filteren ze het bloed. Metafysisch zijn de nieren symbolen van onderscheidingsvermogen. Het verschijnen van een beer in je leven zou je in dit verband tot zelfreflectie moeten aanzetten. Zit je er met je oordeel naast? En de mensen om je heen? Kun je niet tot de kern van de zaak doordringen? Ben je te kritisch over jezelf of anderen? Heb je een roze bril op? Het beermedicijn kan je leren diep in jezelf af te dalen, zodat je in je keuzen en besluiten kunt handelen vanuit een positie van macht.
Alle beren zijn verrassend snel. De zwarte en de grizzlybeer kunnen over korte afstanden 55 tot 65 kilometer per uur halen. Alle beren, inbegrepen de ijsbeer, kunnen ook klimmen. Alleen zal de hoogte van de boom soms het klimmen ontmoedigen. Beren en bomen zijn overigens onlosmakelijk met elkaar verbonden. Makers van natuurdocumentaires vinden het prachtig om welpen hoog in een boom te filmen of volwassen beren die zich aan bomen schuren. Bomen zijn evenals de beer zelf machtige en oude symbolen. Het zijn natuurlijke antennen, die de hemel en de aarde verbinden. Verschillende bomen hebben een verschillende betekenis, maar globaal genomen staat een boom voor wijsheid. Hij is een symbool van vruchtbaarheid, van dingen die groeien. Terwijl de beer ons leert in onszelf te gaan en onze inherente vermogens te wekken, herinnert de boom ons eraan dat we het gewekte ook naar buiten moeten brengen en in de wereld toepassen - er ons mee moeten onderscheiden. Iedereen met een beer als totem zou de welp in zichzelf levendig moeten houden en zo nu en dan in bomen moeten klimmen - al was het maar om een helder perspectief te krijgen.
Voor beermensen is het belangrijk om zich niet te verstoppen en te proberen het hele jaar door winterslaap te houden. Kom uit je hol te voorschijn. Dezelfde boodschap klinkt door in het geboorteproces van de welpen. De berin baart tijdens de diepe slaap van haar winterrust. Gewoonlijk worden er twee, soms drie welpen geboren. Ze zijn hulpeloos en halfbewust. In de veiligheid en warmte van het hol worden ze de rest van de winter gezoogd. Met de komst van de lente komen moeder en welpen naar buiten. De welpen zijn inmiddels sterk genoeg om hun moeder te volgen. Dat is van grote betekenis voor wie met een beer als totem werkt. Het symboliseert vaak dat je het nodig hebt om je in jezelf te keren, dat je behoefte hebt aan perioden dat je je kunt terugtrekken. In deze perioden kun je diep in jezelf afdalen en misschien zelfs wel geboorte schenken aan twee of drie ideeën of projecten. Vervolgens kun je ze de rest van de winter koesteren, waarna je in de lente met je 'baby's' naar buiten treedt en ze helpt groeien. Beermensen zullen deze cyclus van winterrust en teruggetrokkenheid tijdens de winter heel natuurlijk vinden. In de daaropvolgende lente zullen ze de drang voelen en kansen zien om assertiever naar buiten te treden met wat ze gedurende de wintermaanden gekoesterd hebben. Wel dienen ze geduldig te zijn, want de welpen blijven gewoonlijk nog twee jaar bij hun moeder. Symbolisch kan dat betekenen dat het gekoesterde project pas in het tweede jaar van de cyclus tot wasdom komt.
Hoewel in de verte verwant aan de hond, is de beer een nauwere verwant van de wasbeer. Er zijn verschillende soorten beren. De benaming zwarte beer is enigszins misleidend, want deze soort kan ook bruin of kaneelkleurig zijn of allerlei schakeringen vertonen. Zwarte beren zijn speels, niet alleen als jonge welp, maar ook als volwassene. Laten degenen met deze beer als totem daar een voorbeeld aan nemen. De grootste beer is de relatief solitair levende kodiakbeer uit Alaska. Een andere bruine beer, de grizzly, is vanouds vermaard om zijn kracht en meedogenloosheid, maar hoewel hij tamelijk fel kan zijn, is hij van nature niet agressief. De verreweg beste jager uit de berenfamilie is de ijsbeer. Deze witte beer is voor niets bang en is de grootste vleeseter en het agressiefst van alle beren. Hij staat boven aan de voedselketen en heeft geen andere vijand dan de mens. Hij is verzot op zeehonden. Personen met deze totem doen er derhalve goed aan ook de zeehond te bestuderen. Alle beren zijn spreekwoordelijk dol op honing. Honing is een symbool van de natuurlijke zoetheid van het leven. Honing is gewoonlijk te vinden in korven in bomen, waaruit wederom een verband tussen beren en bomen blijkt. De boodschap daarvan voor degenen met deze totem is dat ze weliswaar in zichzelf moeten afdalen en hun macht wekken, maar dat ze pas wanneer ze deze naar buiten brengen en toepassen de honing van het leven zullen smaken.
Hieronder de links naar de pagina's over de betekenis van totemdieren:
Bron: Luisteren naar dieren - Ted Andrews